หลักการ

  สิ่งมีชีวิตในแหล่งน้ำหนึ่ง ๆ เป็นผลรวมของคุณภาพแหล่งน้ำนั้น ๆ ในแหล่งน้ำสะอาดจะมีสัตว์หลากหลายมาก แต่เมื่อมีการปนเปื้อนเกิดขึ้นสัตว์ที่มีความทนทานน้อยต่อการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะอย่างยิ่งปริมาณออกซิเจนละลายน้ำจะลดน้อยลงหรือตายไป เหลือแต่สัตว์ที่มีความทนทานมากกว่า

นาฬิกาสัตว์หน้าดิน

  นาฬิกาสัตว์หน้าดินเป็นคู่มือสำหรับใช้เฝ้าระวังและติดตามคุณภาพแหล่งน้ำเบื้องต้น การใช้ประกอบด้วย
1. การเลือกสถานที่สำรวจ
2. การบันทึกข้อมูลกายภาพของแหล่งน้ำ
3. การสำรวจสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังหน้าดิน และแปลผลคุณภาพแหล่งน้ำจากแผนภาพนาฬิกาสัตว์หน้าดิน

การเลือกสถานที่

  สถานที่สำรวจควรเป็นบริเวณริมฝั่งที่สามารถตักดินตะกอนท้องน้ำหรือเก็บตัวอย่างสัตว์จากบริเวณพืชที่ขึ้นริมน้ำได้ เลือกบริเวณที่ไม่เป็นทางเดินข้ามเป็นประจำของคนและสัตว์ ไม่เป็นที่จอดเรือ หรือเป็นบริเวณที่มีเรือเข้าและออกอยู่เสมอ

อุปกรณ์

1. สวิงสำหรับเก็บตัวอย่างสัตว์
2. ถาดก้นลึก สำหรับถ่ายตะกอน และคัดแยกตัวอย่างสัตว์
3. ถ้วยสำหรับใส่สัตว์ที่ได้คัดแยกแล้ว อย่างน้อย 8 ถ้วย
4. ช้อน หรือปากคีบ สำหรับแยกสัตว์จากถาดมาใส่ในถ้วย
5. แว่นขยาย สำหรับดูลักษณะสัตว์
5. ผังการจำแนกสัตว์และแผนภาพนาฬิกาสัตว์หน้าดิน

วิธีการสำรวจสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังหน้าดิน

1. ในระยะทาง 10 เมตร ใช้สวิงกวาดตะกอนท้องน้ำและตามพืชน้ำเป็นระยะเวลา 3 นาที
2. นำตะกอนและสัตว์ในสวิงถ่ายลงในถาดก้นลึกที่ใส่น้ำพอประมาณ
3. ใช้ช้อนหรือปากคีบ แยกสัตว์จากถาดมาใส่ในถ้วย แยกเป็นกลุ่ม จำนวน 8 กลุ่มย่อย โดยใช้ผังจำแนกสัตว์ ใช้แว่นขยายส่องเพื่อให้เห็นลักษณะของสัตว์ชัดเจนขึ้น
4. นับจำนวนสัตว์แต่ละกลุ่ม กรอกลงในตารางบันทึกข้อมูล
5. อ่านผลจากแผนภาพนาฬิกาสัตว์หน้าดิน
6. สรุปผลจากข้อมูลกายภาพของแหล่งน้ำและผลจากนาฬิกาสัตว์หน้าดิน